De toekomst is geen vreemde
“Toen en toekomst, traditie en technologie liggen meer dan ooit in elkaars verlengde. Niet ‘fast forward’ dus, maar ‘past forward’!”
Joks Janssen, Het Financieel Dagblad, 2022
De Flevolandse dorpen en steden zijn door de jaren heen gegroeid van geplande pioniersgemeenschappen tot volwassen samenlevingen met een eigen identiteit. Volwassen, maar niet uitgegroeid. Flevoland staat namelijk op de drempel van een volgende groeifase. En ook deze keer dient dat het belang van heel Nederland. Flevoland kan een bijdrage leveren aan het oplossen van diverse nationale vraagstukken. Het gaat om vraagstukken op het gebied van bouwen en wonen, van landbouw en voedselzekerheid, van klimaat en energie, van fysieke en sociale veiligheid, van mobiliteit en bereikbaarheid, van natuur en milieu. Ontwikkelingen die allemaal gevolgen hebben voor het leven in onze provincie. De provincie heeft hierbij een belangrijke rol om het evenwicht te bewaken in deze volgende groeispurt. Zeker als we kijken naar de veranderde rol van de provincies zoals we die in het voorafgaande hoofdstuk beschreven. In dit hoofdstuk (met een verdere uitwerking in de volgende hoofdstukken) laten we zien hoe de PvdA denkt dat de provincie die rol in moet vullen.
Flevoland is niet meer het onbeschreven blad dat het was. Er wonen, werken, leven zo’n 430.000 mensen in bijna 175.000 woningen. Er zijn plannen om er wel 140.000 woningen bij te bouwen. Bijna een verdubbeling dus! Met de daarbij behorende infrastructuur, werklocaties en mogelijkheden voor recreatie en ontspanning. Daarnaast wordt begerig naar Flevoland gekeken als oplossing voor het benodigde landbouwareaal, voor de bossenstrategie, voor het natuurherstel, voor wat eigenlijk niet? Dat vraagt om een doelgerichte visie op de doorontwikkeling van Flevoland. Hierbij staat voorop dat er een goede balans tussen ruimtelijke, economische en sociale ontwikkelingen moet zijn. Of anders geformuleerd: een volwaardige, leefbare en duurzame ontwikkeling, waarbij (OV) bereikbaarheid, werkgelegenheid, goede en inspirerende voorzieningen op het culturele en sociaal-maatschappelijke vlak, ruimte voor natuur en kwaliteit van wonen als belangrijke uitgangspunten gelden. Dat vraagt om aandacht voor hoe mensen in Flevoland een goed bestaan kunnen hebben. Of eigenlijk, hoe iedere Flevolander een goed bestaan kan hebben. Hoe iedere Flevolander kan profiteren van de groeispurt die Flevoland door gaat maken. Hoe we de slogan ‘we bouwen geen woningen maar een samenleving’ echt vorm en inhoud kunnen geven. De PvdA Flevoland wil werken aan een toekomstgerichte samenleving waarin mensen weer centraal staan!
Voor de mensen in Flevoland werken we actief aan bestaanszekerheid, kansengelijkheid en een gezond leven. Daarbij hebben en houden we oog voor onze kwetsbare inwoners. We streven in heel Flevoland naar een veerkrachtige leefomgeving bestaande uit bruisende vitale kernen in dorpen en steden waarin mensen in harmonie met elkaar kunnen samenleven. Onderdeel van een vitale samenleving is een toekomstbestendige economie waar mensen voldoende geld kunnen verdienen om in hun eigen levensonderhoud te voorzien en waar men zichzelf kan ontplooien en ontwikkelen. Binnen deze ambitie om verder te bouwen aan de Flevolandse samenleving is er ruimte voor groei van de steden en dorpen om zo bij te dragen aan de oplossing van het nationale woningtekort. Maar Flevoland groeit niet om te groeien! Groei is een middel en geen doel op zich. Het uitbreiden van de woonvoorraad gaat dus hand in hand met de zorg voor bereikbaarheid, kwaliteit, duurzaamheid en leefbaarheid. Kwalitatieve groei en brede welvaart zijn voor de PvdA Flevoland kernbegrippen bij deze doorontwikkeling.
Brede welvaart omvat alles wat mensen van waarde vinden. Naast materiële welvaart gaat het ook om zaken als gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid. Bovendien betreft het niet alleen de kwaliteit van leven in het ‘hier en nu’, maar ook de effecten van onze manier van leven op het welzijn van mensen ‘elders’ (buiten de regio) en ‘later’ (toekomstige generaties). Het dagelijks leven speelt zich grotendeels op regionaal niveau af. Waar mensen wonen en wat die regio te bieden heeft aan bijvoorbeeld werk, scholen, woningen maar ook de kwaliteit van de leefomgeving is daarom van groot belang voor hun welbevinden. De regio is daarmee essentieel voor een beleid gericht op het verbeteren van de brede welvaart. Omdat niet overal dezelfde “type” mensen wonen en de leefomgeving in elke regio anders is, verschillen de opgaven regionaal en dus ook binnen Flevoland. Maar een vitale samenleving heeft in ieder geval een goede economie nodig die in banen en verdienvermogen voorziet. Op dit moment is Flevoland hiervoor nog te afhankelijk van omliggende regio’s.
De PvdA Flevoland wil de verhouding tussen inwoners en banen in de regio beter in balans brengen, met economische groei gericht op duurzaamheid. De basis daarvoor ligt er al in Flevoland. De regio beschikt over verschillende sterke economische clusters in de landbouw, de voedselverwerkende industrie, logistiek, voertuigtechnologie, maakindustrie, ICT en bouw. Door deze clusters verder te ontwikkelen en met elkaar te verbinden, worden zij het ‘motorblok’ van de Flevolandse economie waarin elk cluster als een cilinder bijdraagt aan brede welvaart. De clusters liggen midden in Nederland. Innovaties en kennis opgedaan in Flevoland worden makkelijk verspreid door heel Nederland. Andersom sluit Flevoland gemakkelijk aan bij aanpalende clusters in de rest van het land. Toen en toekomst, traditie en technologie liggen kortom in elkaars verlengde.
Flevoland als laboratorium en proeftuin
“De onrust in de wereld weerspiegelt de onrust in onszelf. We leven dan ook in een verandering van tijdperk, waarin alles wat vanzelfsprekend is ter discussie komt te staan.”
Jan Rotmans, Omarm de chaos, 2021
In ons streven naar stabiliteit trachten we risico’s onder controle te houden en zo snel mogelijk naar ‘het oude normaal’ terug te keren. Echter voor wie niet ‘probleemoplossend’ maar vanuit wensen en kansen kijkt, is de onvoorspelbare toekomst een uitdagende puzzel en een appèl tot verbinding. Welke toekomst wensen we voor onze kinderen en kleinkinderen in Flevoland, in Nederland, in Europa? En welke keuzes dienen zich voor ons aan om die toekomst werkelijkheid te maken? Hoe de Flevolanders in 2050 en 2100 met elkaar samenleven, hoe duurzaam en klimaatbestendig ze wonen en werken: dat zal mede voortvloeien uit de ruimtelijke ontwikkeling en inhoudelijke keuzes waartoe nu door ons wordt besloten.
Voor iedereen die het wil zien is het duidelijk dat we moeten veranderen. Dat we toe moeten naar een meer duurzame manier van leven, consumeren en produceren. Een manier waarvan we nog niet weten hoe die er precies uitziet. Terwijl de urgentie om te handelen, de maatschappelijke spanningen en de transitiepijn verder oplopen doen veel politici denken aan de bekende konijnen in de koplampen. Bevroren en angstig turen zij in een ongewisse toekomst en vragen zich af welke rol zij kunnen, nee moeten pakken. Sommigen pleiten hartstochtelijk voor meer tempo en voor de invoering van bepaalde oplossingen. Anderen staan vooral op de rem en zeggen dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen. De PvdA Flevoland hamert vooral op daadkracht met oog voor draagvlak en draagkracht. En dan wel daadkracht met perspectief! Van de voortdurende aaneenschakeling van crisis naar crisis naar een situatie waarin verandering de norm is en de kwaliteit van leven voor iedereen het anker is.
Het creëren van een duurzame samenleving is van levensbelang voor de huidige en toekomstige generaties. Toch krijgt duurzaamheid van de politiek nog steeds niet de aandacht die zij verdient. Onze tegenwoordige samenleving is verre van duurzaam; ondanks (of misschien wel dankzij) het veelgeroemde ‘poldermodel’ zijn we er tot nu toe niet in geslaagd de hardnekkige problemen in sectoren als de landbouw, de gezondheidszorg en de energievoorziening het hoofd te bieden. Meer en meer wordt duidelijk dat een duurzame samenleving een echte cultuuromslag vergt. Via transities -maatschappelijke overgangen die tijd, durf en energie vergen- zullen verouderde maatschappelijke systemen (deels) moeten worden afgebroken om vervolgens opnieuw te worden opgebouwd. Met -hoe ingewikkeld ook- het behoud van bestaanszekerheid voor de kwetsbare groepen in onze samenleving als basis. Zulke belangrijke veranderingen kunnen we niet alleen aan de politiek overlaten. De PvdA Flevoland wil experts vanuit verschillende disciplines, zoals economie, gedragswetenschap, filosofie, milieu & duurzaamheid en zeker ook praktijkmensen uit welzijn & zorg, onderwijs, kunst & cultuur, sport, toerisme & recreatie vragen om actief mee te denken en te adviseren over de vraagstukken waar we voor staan. Want samen bereiken we meer dan ieder voor zich!
De mens terug in het middenbestuur
“Alleen pakjes voor mezelf, niet voor de buren’, zo luidt de mededeling aan de bezorgdiensten die iemand in Leiden op een briefje naast zijn voordeur heeft geschreven. Een treuriger voorbeeld van het sociale isolement waarin het ontlopen van contact mensen kan brengen is moeilijk denkbaar.”
Marcel ten Hooven, De Groene Amsterdammer, 2022
De PvdA Flevoland wil werken aan een toekomstgerichte samenleving waarin mensen weer centraal staan. Alle maatschappelijke sectoren waarin de mens niet centraal staat naderen het einde van hun houdbaarheidsdatum. Mensen ontwikkelen zelf alternatieven en voeren die uit. Samen vormen zij de beweging van onderop, essentieel voor de transitie naar een beter aangepaste samenleving en economie. Om systemen te kunnen veranderen moeten mensen veranderen. Wij zijn immers het systeem!
We moeten daarom af van het eendimensionale idee dat de provincie zich enkel en alleen op haar kerntaken moet richten. Allereerst omdat het een op de tekentafel bedacht onderscheid is. De opgaven zijn niet louter ‘fysiek’, maar van grote invloed op gewone mensenlevens. Zo zijn de energietransitie en goed werk onlosmakelijk met elkaar verbonden. En als je de grote vervuilers hun gang blijft laten gaan, komt dat de gezondheid van mensen niet ten goede. Juist binnen het fysieke domein stellen we de menselijke component centraal. Niet alleen in daden, maar ook in taal. We hebben het niet over de verdiencapaciteit van bedrijven, maar over voldoende en goed werk voor iedereen. En niet alleen over de voor leken volstrekt abstracte doelstelling van 35 Terawattuur hernieuwbare energie uit de RES, maar over duurzame, goed geïsoleerde woningen en een betaalbare woning voor iedereen.
Onze belangrijkste drijfveer is om samen met mensen te bouwen aan krachtige dorpen en steden, waar het goed wonen is en waar bestaanszekerheid is gegarandeerd voor iedereen. We zijn daar waar de mensen met hun dromen en problemen ook zijn. We luisteren en geven mensen een stem, wat door het ontbreken van formele participatietrajecten voorlopig meer dan nodig is. En niet in het laatst: we vertellen in een taal die iedereen verstaat dat de provincie net als de gemeenten en het rijk voor wezenlijke politieke keuzen staat. Wat de PvdA Flevoland betreft betekent dat sociaal voor het welzijn van iedereen en niet het economisch belang van enkelen.
Voor mensen met een uitkering of een nul-urencontract is geldgebrek maar één van de kwellingen in het bestaan. Sociaal isolement, stress, gezondheidsproblemen, slechte voeding zijn andere verschijnselen, los van dat deprimerende gevoel van schaamte en verlies van zelfrespect. Ook is de beschikbaarheid van zorg, onderwijs, betaalbare huisvesting, kinderopvang en andere maatschappelijke voorzieningen voor hen minder goed verzekerd dan voor mensen met geld en vast werk. Deze thema’s overstijgen vaak het gemeentelijke speelveld, maar de antwoorden die op nationaal niveau gegeven worden zijn vaak te abstract en bereiken de mensen niet of nauwelijks. Daarom moeten we af van het eendimensionale idee dat de provincie zich enkel en alleen op haar kerntaken moet richten. Onze kerntaken worden gevormd door dat wat onze inwoners raakt. En ze liggen daar waar we de verbinding kunnen maken tussen het nationale en het lokale niveau, waar we krachten kunnen bundelen en effecten kunnen versterken. Zonder in de weg te lopen.
Flevoland is ervoor gemaakt
Het Bruto Binnenlands Product (BBP) vertelt ons alles, behalve wat ons leven de moeite waard maakt. En toch zijn we er de hele dag druk mee. Koopkrachtplaatjes. Economische groei. Of, zoals minister Kaag brede welvaart onlangs meende te moeten definiëren: ‘economische stabiliteit gedurende fluctuaties’.
“Maar brede welvaart gaat over zo veel meer dan dat. Over een fijne wijk. Over een thuis in een ingewikkelde wereld. Over een school waar je kinderen met plezier naartoe fietsen. Over de vrijheid om jezelf te zijn. Samen met anderen. Over schone lucht. Over natuur dichtbij.”
Esther Mirjam Sent, co-referaat Banning-lezing, 2022
Brede welvaart gaat over ‘people, planet, profit’. Welvaart heeft naast de financieel-economische dimensie, ook een sociaal-maatschappelijke en ecologische dimensie. Een toename van het bruto nationaal product (BNP) betekent niet automatisch dat iedereen ook beter af is en gezonder wordt en ook niet dat de kwaliteit van de leefomgeving (natuur en milieu) verbetert. Integendeel: economische groei zal negatieve effecten hebben als die groei niet in balans is met de sociale en ecologische dimensies. Het streven naar brede welvaart betekent continu zoeken naar wegen om de economische, sociale en ecologische dimensies te integreren en in balans te brengen. Daarbij gaat het niet alleen over ‘hier en nu’, maar ook over ‘elders en later’. Van brede welvaartsgroei is sprake als positieve effecten op de ene dimensie niet negatief uitpakken voor andere dimensies, andere landen of komende generaties.
Flevoland is ervoor gemaakt. Om plezierig in te wonen en te werken, om voedsel te produceren en om te ontspannen. Brede welvaart en kwalitatieve groei bevorderen, in Flevoland kunnen we dat. We hebben immers bewezen pionierskwaliteiten te bezitten. De gemeenschappen, gebouwd vanuit een sterke pioniersmentaliteit, zijn uitgegroeid tot samenlevingen met mensen die gebonden zijn aan de regio. Daarbij lag de focus op groei. Maar het is tijd voor een nieuw perspectief. Een perspectief waar het systeem niet meer primair gericht is op economische groei, maar waarbij de gezondheid en het welbevinden van mensen voorop staat. Groei is dus geen doel op zichzelf maar een middel voor de verdere ontplooiing en ontwikkeling naar een volwaardig Flevoland, waarbij we ook onze reeds bewezen pionierskwaliteiten verder kunnen inzetten ten behoeve van het welbevinden van mensen.
De PvdA Flevoland neemt regio-specifieke maatschappelijke opgaven als uitgangspunt. Wij kijken naar factoren als kwaliteit van wonen, werken, recreëren, veiligheid, natuur en milieu én sociale samenhang. Het is die brede benadering waar de PvdA Flevoland voor staat en gaat. In het verleden, het heden én de toekomst. ‘Past forward’, dus!